Het is dag 117 van de oorlog in Oekraïne. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wil EU-ambassadeur Markus Ederer spreken over de situatie in Kaliningrad, geen van de EU-lidstaten heeft bezwaar gemaakt tegen het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne en Moldavië, en Moskou dreigt twee Amerikaanse 'huurlingen' te vervolgen. Volg in dit liveblog de laatste ontwikkelingen.

17:20 | De Verenigde Staten hebben bevestigd dat een tweede Amerikaan die in Oekraïne vocht tegen het Russische leger vorige maand is gesneuveld. De 52-jarige Stephen Zabielski is voor zover bekend de tweede Amerikaanse oorlogsvrijwilliger die in Oekraïne omkomt, na de 22-jarige ex-marinier Willy Joseph Cancel eind april.

Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken herhaalde nog maar eens dat Amerikaanse burgers niet naar Oekraïne zouden moeten reizen. Wie daar toch is zou 'onmiddellijk' moeten vertrekken.

De Amerikaanse regering is ook bezorgd over twee Amerikaanse veteranen die gevangen zijn genomen in het oosten van Oekraïne. De 39-jarige Alexander Drueke en Andy Tai Huynh (27) dienden eerder in het Amerikaanse leger en vertrokken naar Oekraïne om als vrijwilliger tegen de Russen te vechten.

Volgens Rusland en de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne zijn het huurlingen en geen krijgsgevangenen, waardoor ze niet de bescherming krijgen die de Conventies van Genève voorschrijven. Een rechtbank in Oost-Oekraïne veroordeelde eerder twee Britten en een Marokkaan ter dood wegens hun deelname aan de oorlog als 'huurling' aan de kant van Oekraïne.

Rusland claimt honderden buitenlandse strijders te hebben gedood in Oekraïne. Dat land heeft de dood van onder meer een Nederlander, Duitser, Fransman, Engelsman en Australiër bevestigd.

17:10 | De Amerikaanse minister van justitie Merrick Garland bracht dinsdag een bezoek aan Oekraïne, om te praten over de oorlogsmisdaden van het Russische leger. Garland heeft gezegd dat de Verenigde Staten willen helpen om soldaten verantwoordelijk te houden voor "de gruwelijkheden en oorlogsmisdaden die de hele wereld heeft gezien".

De defensieminister ontmoette tijdens zijn bezoek de Oekraïense hoofdaanklager Irina Venediktova. Zij staat aan het hoofd van de autoriteiten die momenteel onderzoek doen naar meer dan 18.000 zaken van vermeende oorlogsmisdaden. Garland besprak met haar hoe de VS de autoriteiten kunnen bijstaan bij het vervolgen van de verantwoordelijken.

Hij benadrukte ook zijn steun te willen tonen aan het Oekraïense volk 'tijdens deze niet geprovoceerde en onrechtvaardige Russische invasie'. De boodschap voor de mensen die oorlogsmisdaden hebben gepleegd moet volgens Garland dan ook duidelijk zijn: 'Je kunt je niet verstoppen.'

17:00 | Een Turkse militaire delegatie gaat deze week naar Rusland om te praten over het openen van corridors op de Zwarte Zee, om vanuit havenstad Odessa Oekraïens graan te kunnen transporteren. Ook Russische voedselproducten kunnen via die route worden geëxporteerd. Dat heeft de krant Habertürk dinsdag vernomen uit presidentiële bronnen.

Het is de bedoeling over tien dagen een topoverleg te houden over deze kwestie in Istanbul. Behalve vertegenwoordigers van Oekraïne en Rusland mogen ook secretaris-generaal van de VN António Guterres en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan aanschuiven.

De verwachting is dat als de partijen overeenstemming bereiken over de vrije doorvaart er in in zes tot acht maanden 30 á 35 miljoen ton graan kan worden verscheept.

16:50 | De wederopbouw van Oekraïne na de oorlog met Rusland kan wel 1000 miljard euro gaan kosten. Dat heeft topman Werner Hoyer van de Europese Investeringsbank (EIB) gezegd tijdens een bijeenkomst in Frankfurt. Volgens Hoyer zal Europa de grootste rol moeten spelen bij de hulpverlening aan Oekraïne bij het herstel van de schade door de Russische invasie.

De leiders van de landen van de Europese Unie komen later deze week bijeen om te praten over de wederopbouw van Oekraïne en het verzoek van het land om lid te worden van de EU. Via de EIB worden EU-leningen verstrekt. De EU is al bezig met steunpakketten ter waarde van miljarden euro's aan Oekraïne om zo het land te helpen met het nakomen van zijn financiële verplichtingen.

De centrale bank van Oekraïne meldde dat de oorlog tot en met begin mei voor een fysieke schade heeft gezorgd ter waarde van 100 miljard dollar. Het gaat daarbij om verwoesting van gebouwen, woningen en infrastructuur. In dat bedrag is het verlies van arbeidskrachten en een gedaalde productie in de industrie en landbouw niet meegerekend. De centrale bank denkt dat het heel lang zal duren voordat alle schade is hersteld

16:30 | De eerste Duitse pantserhouwitsers zijn aangekomen in Oekraïne. De Oekraïense defensieminister Oleksii Reznikov meldt dat dinsdag op Twitter en bedankt zijn Duitse ambtgenoot voor de leveringen. De mobiele artilleriekanonnen zijn de eerste zware wapens uit Duitsland die geleverd worden.

Reznikov schrijft dat de pantserhouwitsers 'eindelijk' deel zijn van de Oekraïense artillerie. Oekraïne heeft Duitsland herhaaldelijk verweten te treuzelen bij het leveren van zware wapens, maar de defensieminister is blij dat het zware geschut nu kan worden ingezet. 'Onze schutters zullen het vuur naar het slagveld brengen!'

De pantserhouwitsers zijn deel van een gezamenlijk project van Duitsland en Nederland. Duitsland levert er zeven, Nederland vijf. Instructeurs van beide landen hebben de laatste weken Oekraïners opgeleid in Duitsland om de wapens te bedienen. Reznikov bedankt ook defensieminister Kajsa Ollongren voor de internationale samenwerking, maar of de Nederlandse pantserhouwitsers ook al in Oekraïne zijn aangekomen is niet bekendgemaakt.

14:30 | De Duitse regering heeft dinsdag een lijst openbaar gemaakt met alle wapens die tot nu toe aan het Oekraïense leger zijn geleverd. Berlijn vertelde tot nu toe alleen selectief om welke wapens het ging, maar nu is de hele lijst online te vinden.

Op de website van de regering staan alle wapens en militaire uitrusting die naar Oekraïne zijn gestuurd, maar ook wat er nog op de planning staat. Eerst konden alleen parlementsleden deze lijst inzien. Door het openbaar maken van de leveringen sluit het beleid volgens een woordvoerder van de regering beter aan bij de aanpak van naaste bondgenoten, zoals de Verenigde Staten. Nederland maakt juist alleen bij uitzondering bekend welke militaire hulp het biedt aan Oekraïne, omdat het Russische leger die informatie kan gebruiken.

Duitsland heeft onder andere 100.000 handgranaten, 500 Stinger-luchtdoelraketten en 16 miljoen pistoolkogels geleverd. Verder staan er op de lijst nog andersoortige luchtafweerraketten, mijnen, antitankwapens en bijbehorende munitie. De Duitsers helpen ook met kleinere zaken zoals helmen, verrekijkers en ziekenhuisbedden.

Bondskanselier Olaf Scholz heeft uit Oekraïne veel kritiek gekregen omdat hij te weinig zware wapens zou sturen en de leveringen lang op zich laten wachten. Oekraïne kan uit Duitsland in elk geval nog drie meervoudige raketwerpers, een luchtverdedigingssysteem en antidronekanonnen verwachten. Nederland en Duitsland zullen in een gezamenlijk project nog twaalf pantserhouwitsers leveren.

14:15 | Secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres wil dat alle kernwapens op aarde onschadelijk worden gemaakt. De Portugees pleit hiervoor bij het begin van een driedaagse conferentie over het verbieden van nucleaire wapens in Wenen.

'Laten we al deze wapens verwoesten voor ze ons verwoesten', zei Guterres. Momenteel zijn er ongeveer 13.000 kernwapens in de wereld. 'Dat is een recept voor de mogelijke verwoesting van de planeet, gezien alle conflicten en het onderlinge wantrouwen.'

In januari 2021 werd een verbond van kracht dat landen verbiedt om iets met nucleaire wapens te doen en om na te denken over de humanitaire gevolgen van het gebruik ervan. Het verdrag is door 86 landen ondertekend.

Negen landen ter wereld hebben kernwapens en die hebben het verdrag allemaal niet ondertekend. In de geschiedenis is er twee keer een nucleaire bom gebruikt in een oorlog, Beide keren gebeurde dat in augustus 1945, toen de Verenigde Staten de bommen gebruikten om de oorlog met Japan te beëindigen.

12:34 | Rusland dreigt Litouwen met 'serieuze consequenties' vanwege het doorvoerverbod richting de Russische exclave Kaliningrad. De baas van de Russische veiligheidsraad Nikolaj Patroesjev zegt dat er binnenkort tegenmaatregelen worden genomen.

Litouwen heeft vanaf zaterdag onder meer de toevoer van kool en metalen vanuit Rusland naar Kaliningrad via het spoor stopgezet. Volgens Litouwen is dat in lijn met de Europese embargo's die gelden voor die Russische producten. Het spoor via Litouwen is de belangrijkste manier om goederen via Rusland naar de exclave te vervoeren.

"Onze maatregelen gaan een serieuze negatieve impact hebben op de bevolking van Litouwen", aldus Patroesjev. Rusland heeft dinsdag ook een protest ingediend bij de Europese Unie over het Litouwse verbod. EU-ambassadeur Markus Ederer moest dinsdag op het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken komen vanwege de zaak.

Kaliningrad is een stukje Russisch grondgebied tussen Litouwen en Polen in.

12:18 | Oekraïense autoriteiten melden dat Lisitsjansk in de oostelijke regio Loehansk door Rusland maandag zwaar onder vuur is genomen. Volgens de gouverneur van de regio Loehansk Sergej Gaidai is iemand om het leven gekomen. Gaidai noemt de aanvallen op sociale media een 'catastrofale vernietiging' van de stad. Persbureau AFP kon de beweringen nog niet onafhankelijk bevestigen.

Er wordt al weken hevig gevochten in de regio door het Oekraïense en Russische leger. Vooral de zwaar belegerde plaats Severodonetsk is al langer het doelwit. De stad is bijna volledig in handen van Rusland.

De gevechten concentreren zich rond de chemische Azot-fabriek. Daar houden honderden burgers zich schuil en het is het enige deel van de stad dat nog in handen is van de Oekraïense troepen. Plaatsen rond Severodonetsk worden al langer door Russische artilleriebeschietingen onder vuur genomen, waaronder Lisitsjansk.

Volgens de gouverneur van Loehansk hebben Russische troepen de opdracht gekregen om de hele regio voor 26 juni te veroveren. Maar dat is volgens hem niet haalbaar.

12:04 | Rusland is volgens mediaberichten van plan meer veerboten in te zetten om de exclave Kaliningrad te kunnen bevoorraden. Litouwen heeft in het kader van sancties tegen Rusland bepaald dat een reeks goederen niet meer over het spoor door het land mag komen. De spoorlijn van Rusland door Litouwen naar de Russische exclave is een belangrijke levensader voor het gebied waar circa 950.000 mensen wonen.

De gouverneur Anton Alichanov zei tegen persbureau RIA Novosti dat door de blokkade van Litouwen nog slechts 40 tot 50 procent van de normale goederenstroom naar Kaliningrad kan worden vervoerd. Hiermee wordt de regio volgens hem economisch gewurgd.

Er is een route over de Oostzee van de haven Oest-Loega ten westen van Sint-Petersburg naar Baltiesk in de exclave. Er varen vier veerboten op de circa 900 kilometer lange route en dat moeten er meer worden volgens de autoriteiten. Als Kaliningrad helemaal door Litouwen en Polen wordt afgesloten dan zijn er mogelijk wel twintig veerboten nodig.

Rusland is al enige tijd bezig met het uitbreiden van de vervoersmogelijkheden over zee richting de exclave. Begin dit jaar arriveerde een in Turkije gebouwde 200 meter lange "brandstofvrachtwagen- en treinveerboot", de Maarschalk Rokossovski, in Baltiesk. Volgens een woordvoerder van de gouverneur zijn veel bedrijven zich eerder al gaan voorbereiden op een eventuele sluiting van de landgrens. In 2021 zou 40 procent van alle goederen bestemd voor Kaliningrad over zee zijn aangevoerd. Maar er zijn in de haven van Baltiesk nog wel veel investeringen nodig. Alichanov rekent op hulp van de federale regering in Moskou.

Het Kremlin is razend over de blokkade. De nationale veiligheidsraad houdt een vergadering in Kaliningrad, maar die zou al voor de blokkade zijn gepland. De ambassadeur van de EU in Moskou is dinsdag op het matje geroepen.

11:10 | Georgië is vastberaden om zich aan te sluiten bij de NAVO, dat zei de Georgische premier Irakli Garibashvili tijdens een bezoek aan Qatar. Voordat het zover is, moet het land wel eerst zijn langlopende conflict met Rusland oplossen.

Sinds de vijf-daagse oorlog met Rusland in 2008 hebben de provincies Zuid-Ossetië en Abchazië zich onafhankelijk verklaard en worden ze door Moskou erkent. Het land probeert zich al vele jaren aan te sluiten bij Europa en de NAVO.

Maandagavond gingen in het land meer dan 100.000 demonstranten de straat op nadat de Europese Commissie een advies had uitgebracht om de aanvraag van Tbilisi voor kandidaat-lidmaatschap van de EU uit te stellen. Net als Oekraïne en Moldavië had het land in maart een officiële aanvraag ingediend.

De demonstranten droegen Europese, Georgische en Oekraïense vlaggen en borden met teksten als "Wij zijn Europa". De bijeenkomst werd gesteund door alle oppositiepartijen in het land.

Oekraïne en Moldavië krijgen later deze week tijdens de EU-top naar verwachting officieel de status van kandidaat-lid van de EU. Een aantal lidstaten, waaronder Hongarije en Slovenië, hadden aangegeven dat ook landen als Georgië de kandidaat-status moeten krijgen. Maar de Europese Commissie vindt het voor Georgië nog te vroeg, onder meer omdat de politiek in het Kaukasische land te roerig en grillig is.

10:57 | Duitsland gaat weer kolen gebruiken om elektriciteit op te wekken. Op die manier wil het land de verminderde gasleveringen uit Rusland opvangen. Dat maakt minister Habeck van Economie bekend. Deze ommezwaai naar kolen moet Duitsland de ruimte geven om de gasreserves voor de winter aan te vullen. 'Er is geen andere keus dan de kolen,' aldus Duitsland correspondent Derk Marseille.

09:23 | In de Oekraïense regio Cherson wordt vanaf dinsdag pro-Russische televisie uitgezonden. Rusland heeft na weken van bezetting alle televisietorens in die regio ingesteld op Russische televisie. De staatszenders worden gratis uitgezonden.

Het Zuid-Oekraïense Cherson was een van de eerste regio's die in Russische handen kwam na de inval in Oekraïne. Een pro-Russische bestuurder van Cherson zei dinsdag dat de regio voor het einde van het jaar door Rusland kan worden opgenomen. Rusland voerde in het bezette gebied eerder al de Russische roebel als betaalmiddel in. Ook kunnen inwoners Russisch staatsburger worden.

Cherson ligt ten noorden van het schiereiland de Krim en is van strategisch belang voor Rusland, want het is de enige manier om een landverbinding met de Krim tot stand te brengen.

08:24 | De Verenigde Staten zijn met Canada en andere bondgenoten in gesprek over een maximumprijs voor Russische olie. Op die manier willen de westerse landen ervoor zorgen dat Rusland minder geld kan verdienen aan de verkoop van olie, terwijl landen die sterk afhankelijk zijn van Russische olie het spul dan toch nog kunnen blijven kopen.

De Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen heeft op een persconferentie in het Canadese Toronto aangegeven dat er gedacht wordt aan prijsplafonds. Die zouden de impact van eerdere maatregelen van de Europese Unie, de VS, het Verenigd Koninkrijk en andere landen kunnen versterken, zonder dat Russische olie helemaal van de wereldmarkt verdwijnt.

De VS en Canada hebben zelf al een ban ingesteld op de invoer van Russische olie, als onderdeel van de sancties vanwege de oorlog in Oekraïne. En de Europese Unie besloot het merendeel van de import van Russische olie, waarvan het continent sterk afhankelijk is, later dit jaar stop te zetten. Maar niet overal zijn dit soort embargo's haalbaar. Zelfs in Europa is er nog een tijdelijke uitzondering voor EU-lidstaten die door hun ligging afhankelijk zijn van Russische voorraden en geen haalbare alternatieven hebben.

Intussen verdient Rusland nog steeds flink aan de uitvoer van ruwe olie en petroleumproducten. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) berekende eerder dat dit in mei omgerekend meer dan 19 miljard euro opleverde. Rusland profiteert daarbij van de hoge olieprijzen. Vanwege de oorlog kopen westerse klanten veel minder olie uit Rusland, maar dat wordt deels gecompenseerd door grotere aankopen door bijvoorbeeld China en India. Die landen eisen wel flinke kortingen van Rusland.

08:19 | De Indiase staalreus Tata Steel heeft in mei zeker 75.000 ton Russische steenkolen gekocht, ondanks de eerdere belofte van het concern dat het geen zaken meer doet met Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne. Dat zeggen meerdere bronnen tegen persbureau Reuters. Het bedrijf, ook eigenaar van de staalfabriek in IJmuiden, beloofde in april dat het voor al zijn productievestigingen grondstoffen van elders zou halen.

Volgens de ingewijden zouden er kolen vanuit de Russische haven Vanino naar de Indiase havens Paradip en Haldia zijn verscheept. Een woordvoerder van Tata Steel zegt tegen Reuters dat er nog kolen uit Rusland komen als onderdeel van een eerdere deal, voordat het bedrijf de zakelijke banden met Rusland verbrak. Sindsdien zijn volgens Tata ook geen Russische kolen meer gekocht.

Tata Steel was de enige grote staalproducent die aankondigde geen zaken meer met Rusland te willen doen. Andere Indiase staalproducenten hebben grote hoeveelheden steenkool uit Rusland ingevoerd, zo bleek uit handelsgegevens. Indiase bedrijven zouden kortingen tot wel 30 procent krijgen op de aankoop van Russische kolen.

Anders dan veel westerse landen heeft India de Russische invasie in Oekraïne niet veroordeeld. Dat komt vermoedelijk ook door de politieke banden die Moskou en New Delhi onderhouden. Volgens India zou het ineens stopzetten van aankopen van Russische goederen er onder meer voor zorgen dat de prijzen in India in rap tempo stijgen. Dat pakt dan weer nadelig uit voor de inwoners.

08:05 | De strijd rond de stad Severodonetsk in de Donbas regio gaat onverminderd door, ook al lijkt de plaats verloren voor Oekraïne. Het Oekraïense leger werd altijd geroemd om zijn doorzettingsvermogen en mentaliteit, maar daar lijken nu ook problemen in te ontstaan.

De Russen doen er lang over om het Oekraïense verzet in Severodonetsk te breken. 'En ze stoppen niet, ze blijven aanvallen', zegt defensiespecialist van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies Peter Wijninga. 'Daardoor boeken ze ook vooruitgang. Het gaat gepaard met heel veel artilleriebombardementen, een aspect waarop de Oekraïners juist zwak zijn, en waardoor ze langzaam maar zeker ook terrein moeten prijsgeven in Severodonetsk, maar ook in de buurt.'

23:42 | Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wil dinsdag EU-ambassadeur Markus Ederer spreken, zei de gouverneur van Kaliningrad maandagavond op de Russische televisie. 'Dit is een situatie die natuurlijk diplomatiek opgelost kan worden', aldus Anton Alikhanov.

De belangrijke Russische marinehaven Kaliningrad ligt aan de Oostzee en wordt omsloten door Litouwen en Polen. Rusland bevoorraadt de enclave per spoor door Litouwen, maar sinds vrijdag laat het EU-land onder meer staal niet langer door, omdat dat onder de EU-sancties tegen Rusland valt.

'Zover ik weet wordt Marcus Ederer, de EU-ambassadeur in Rusland, dinsdag gesommeerd naar het ministerie van Buitenlandse Zaken te komen, waar hem verteld zal worden wat de gepaste maatregelen zijn die hier spelen,' zei Alikhanov.

Het ministerie heeft een bezoek van Ederer nog niet officieel bevestigd.

23:29 | De weg lijkt vrij voor Oekraïne en Moldavië om kandidaat-lid te worden van de Europese Unie. Geen van de EU-lidstaten heeft bij de voorbereiding van de EU-top die daarover later deze week zal beslissen bezwaar gemaakt, zeggen Brusselse bronnen.

Nederland en een aantal aanvankelijk kritische EU-landen hadden hun steun al uitgesproken voor de ambassadeurs van de 27 lidstaten maandagavond bijeenkwamen. Dat geldt onder meer voor Denemarken, Zweden en Portugal. Zij schaarden zich de afgelopen dagen bij felle voorstanders als Polen en de Baltische landen en de zwaargewichten Duitsland, Frankrijk en Italië, die met hun steun de aanbeveling van de Europese Commissie de wind in de zeilen gaven.

Een aantal Oost-Europese lidstaten maakt wel de kanttekening dat de EU ook Bosnië en/of andere landen die al langer in de wachtkamer zitten kandidaat-lid zou moeten maken. Maar Slovenië, dat daarbij het voortouw neemt, wil dat volgens een woordvoerder niet als voorwaarde stellen aan steun voor een kandidaat-status voor Oekraïne. Slovenië en zijn medestanders, ook de oude Russische bondgenoot Hongarije, steunen de verwelkoming van Oekraïne juist enthousiast.

22:53 | De twee Amerikanen die in Oekraïne door Russische troepen zijn gevangengenomen zijn volgens het Kremlin 'huurlingen' die zich bezighielden met illegale activiteiten. Ze moeten verantwoordelijk worden gehouden voor hun 'misdaden', meldt het Russische persbureau RIA.

Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov zei ook dat deze gevangenen niet onder de Conventie van Genève vallen, omdat het geen reguliere troepen zijn. Ze hebben volgens hem op Russische militairen geschoten en hun leven in gevaar gebracht. Volgens Peskov staat vast dat de Amerikanen misdaden hebben gepleegd en hij kondigde aan dat die worden onderzocht.

Het is voor het eerst dat het Kremlin officieel heeft erkend dat beide mannen, de 39-jarige Alexander Drueke en Andy Tai Huynh (27), zijn gevangengenomen. Beiden dienden eerder in het Amerikaanse leger en trokken naar Oekraïne om als vrijwilliger tegen de Russen te vechten. Familieleden maakten zich al langer zorgen over de oud-militairen, omdat ze al geruime tijd niets van hen hadden vernomen.

Een rechtbank in de pro-Russische regio Donetsk in Oost-Oekraïne veroordeelde eerder twee Britten en een Marokkaan ter dood wegens hun deelname als "huurling" aan de oorlog aan de kant van Oekraïne. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Moskou benadrukte vervolgens dat zij als huurlingen geen bescherming genieten van het internationaal humanitair recht.